ดูโหงวเฮ้ง ดูลักษณะชายหญิง

ในสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศแห่งกรุงศรีอยุธยา วันหนึ่งภิกษุหนุ่มสองรูปเข้าไปรับบิณฑบาตในพระมหาราชวัง ระหว่างทางได้ยินเสียงจีนแส (ซินแส) ซึ่งนั่งอยู่ข้างทาง ส่งเสียงหัวเราะท่าทางขบขัน ภิกษุทั้งสองจึงเข้าไปสอบถามสาเหตุของการหัวเราะจีนแสผู้นั้นจึงตอบว่าข้าพเจ้าพิศดูลักษณะของท่านทั้งสองเห็นเป็นที่ประหลาดนัก ด้วยตามตำราบอกว่าผู้ที่มีลักษณะเช่นท่านทั้งสองนั้นต่อไปจะได้เป็นพระมหากษัตริย์ครองราชบัลลังก์ในขอบขัณฑสีมาเดียวกัน ภิกษุหนุ่มทั้งสองซึ่งองค์หนึ่งคือภิกษุสิน (สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ) และอีกองค์หนึ่งคือ ภิกษุด้วง (พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ) ต่างไม่ได้เชื่อถือคำพยากรณ์ของจีนแสนั้นเลย แต่แล้วในที่สุดเหตุการณ์ทุกอย่างก็เป็นไปตามคำพยากรณ์ดั่งปรากฏในประวัติศาสตร์

ต่อมาพระมหามณเฑียรได้แปลตำราของจีนแสผู้นั้นเป็นภาษาไทย นำทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก เพื่อทรงใช้เป็นคู่มือเลือกคนเข้ารับราชการในสมัยของพระองค์ เรียกกันโดยทั่วไปว่า "ตำรานรลักษณ์ศาสตร์ ฉบับทูลเกล้าฯ ถวาย" ได้มีผู้คัดลอกจากคัมภีร์สมุดข่อยโบราณฉบับดั้งเดิม เพื่อใช้ในการศึกษาเกี่ยวกับวิชานรลักษณ์ศาสตร์หรือตำราดูลักษณะชายหญิง ซึ่งได้รับความนิยมแพร่หลายจนถึงปัจจุปัน